Психологиялық қызметінің жылдық есебі

• Мақсаты:  Мектепте білім беру мазмұны мен әдістерін жаңартуда, оқушылардың тұлғалық дамуына және  мұғалімдердің кәсіби өсуіне психологиялық тұрғыда демеу  көрсету
• Міндеттері:  
• Психологиялық денсаулықтың  нығаюына қатер тигізетін салдарды анықтау 
•  Балалардың жеке тұлға ретінде қалыптасып, оқуда жетістіктерге жетуіне психологиялық - педагогикалық көмек көрсету (баламен жеке жұмыс, қабілеттілігін анықтау, ауытқудың себептерін анықтап және оларды психологиялық - педагогикалық түзету); 
• Баланың қызығушылығын және оның жан-жақты үйлесімді дамуының міндетін басқара отырып,  психо-педагогикалық сүйемелдеуді жүзеге асыру.
• Психологиялық  тұрғыда баланың даралық, танымдық мүмкіндіктерінің кеңейуіне көмек көрсету 
• Педагогикалық ұжымдағы психологиялық климатты жандандыруға ықпал ету 
• Ата-аналар мен педагоготарға психологиялық ағартушылық жұмыс жүргізу 

• Жұмыстың негізгі түрлері:
• Диагностика, мониторинг. 
• Түзету бағдарламасының жұмысын құру және іске асыру.
• Психолого –педагогикалық сүйемелдеу және қолдау.
• Алдын-алу.
• Кеңес беру.

• Жұмыс мазмұны
• Бірінші сынып оқушыларының мектепке бейімделуі
• Бесінші сынып оқушыларының орта буынға бейімделуіне қолдау көрсету.
• 1,5,9,10,11 сынып оқушыларының сабақтан тыс жұмыс шараларына, сабақтарына, ата-аналар   жиналысына қатысу
• 11 сынып оқушыларының мемлекеттік емтихандарға психологиялық тұрғыда қолдау көрсету
• Мектеп алды даярлық тобындағы балалардың мектепке психологиялық дайындығы
• 4 сынып оқушыларының орта буынға бейімделуіне дайындық
• 9 сынып оқушылармен кәсіби бағыт-бағдар бойынша жұмыс
• 10 сынып оқушылармен бейімделу жұмыстары 
• Суицидалды синдромның алдын-алу бойынша іс-шаралар.
• Құқық бұзылушылықтын алдын-алу бойынша жұмыстар
• Мұғалімдермен және жас мамандармен жоспар бойынша жұмыс

Жаңа оқу жылында біздің жұмысымыз бірінші сынып оқушыларының арасында Керн-Йирасек әдістемесін өткізуден басталды. Мақсаты: оқушылардың мектепке психологиялық дайындығымен, мектеп өміріне бейімделуін байқау. Біздің мектепте  төрт

 бірінші сынып бар,   төрт сынып оқушылары да сынақтан өтті. Сынақ қорытындысы бойынша оқушылардың мектепке психологиялық дайындығы мен мектеп өміріне бейімделуін төмендегі кестеден байқауға болады. 

  1"А" сынып.Сынып жетекшісі Байбабанова С.С

1"Ә"сынып.Сынып жетекшісі   Курамысова М.М

1"Б"сынып.Сынып жетекшісі Бодаубекова М.Қ

1"В"сынып.Сынып жетекшісі  Берликожанова Н.В

Бірінші сынып оқушыларының мектепке психологиялық дайындығы Керн-Йиерасек әдістемесі бойынша: Мектепке психологиялық дайындық денгейі

    Бірінші сынып оқушыларының мазасыздану деңгейі

Бірінші сынып оқушыларымен мектепке бейімделу деңгейін қалыптастыру мақсатында, баланың мектепте оқуына психологиялық дайындығын дамытуға арналған ойындар  мен жаттығулар WhatsApp Web өткізілді. Өткізілген әдістемелердің қорытындысы педагогикалық кеңесте және ата-аналарға жеке түрінде жеткізілді. Бірінші сынып оқушыларымен жүргізілген жұмыстарды Керн-Йирасек әдісі, «және «Мектеп суреті». Жұмыстың сәтті жақтары осы аталған әдістеме арқасында іске асты. Бұл әдістемелер бірінші сынып оқушыларының мектепке психологиялық дайындық деңгейін, мектепке үрейін анықтауға көмектеседі. Сәтсіз жақтары  жоқ. Осы аталған әдістерді келесі жылғы жоспарда қалдыруды жөн деп санаймыз.

Бесінші сынып оқушыларының ортаңғы буынға икемделу ерекшеліктерін, бейімделу кезеңіндегі қиындықтарды анықтау мақсатында ата-аналарымен және оқушыларымен 

ағартушылық жұмыстар жүргізілді. Мектебімізде  төрт  5 сынып бар: бір сынып орыс тілінде білім алды, ал екі сынып қазақ тілінде білім алып шықты.

5 «А» сынып; сынып жетекшісі Кожахметова Ж.

5 «Ә» сынып сынып жетекшісі Кенжембетова М.Н

5 «Б» сынып сынып жетекшісі Нурбекова Г.Е

5 «В» сынып сынып жетекшісі Алешина 

Биылғы оқу жылында 5 сынып оқушылармен және ата-аналар мен пән мұғалңмдерімен көбінесе ағартушылық жұмыстар жүргізілді. Пән мұғалімдері оқушылардың психологиялық жас ерекшеліктерін, сондай-ақ бесінші сынып оқушыларының 85% - ы үшін сабақтарда және сабақтан тыс қызметте табысқа жету жағдайларын жүйелі түрде жасау және/немесе эмоциялық қолдау көрсету қажет екендігін ескеруі қажет. Мектеп және тұлғааралық алаңдаушылықты төмендету үшін пән мұғалімдеріне мүмкіндігінше оқу талаптарын келісу, бесінші сынып оқушылары мен мектептің басқа да оқушылары арасындағы айырмашылықтарды ескеру қажет. Бесінші сынып оқушыларының қиындықтары әр сабақта өзіндік қарқынға, сөйлеу ерекшеліктеріне, әрмұғалімнің оқыту стиліне бейімделуі мүмкін. Оқушыларға, ата-аналарға, пән мұғалімдеріне туындаған мәселелер бойынша педагог-психологтың кеңесі ұсынылды.

10 сынып оқушылармен бейімделу бойынша жұмыстар да назардан тыс қалмады. Осы бағытта жұмыс жоспары құрылып, балалардың 10 сыныпқа бейімделу процесінде психологиялық қолдау көрсетілді. 10 сыныпқа келген оқушылар жаңадан келген оқушыларға, және сабақтағы қосымша жүктемілеріне бейімделу керек.

Мектеп бойынша үш 10 сынып бар. Оның екеуі қазақ тілінде білім алуда, ал 1 сынып орыс тілінде білім алады.

10 «А» сыныбында 19 оқушы. Сынып жетекшісі: Султанова А.С

10 "Ә" сыныбында  15 оқушы.  Сынып жетекшісі  Ағышаева М.Б

10 «Б» сыныбында  15 оқушы. Сынып жетекшісі Картемиш Е

10 «В» сыныбында  15 оқушы. Сынып жетекшісі Дукенов С.Б

Атап айтатын болсақ олар: 

Әдістеме: «Қызығушылық картасы» оқушылардың қызығушылығын,  қабілетін   айқындау  сауалнаманың нәтижесіне сүйене отырып 10 «а» сынып 65%; 10 «ә» сынып  53% оқушылардың  қызығушылығы   айқын  және өте айқын екені байқалды және  өздерінің тандаған пәніне  сәйкес келетіні анықталды

Қазан айында оқушыларды біріктіру,  топпен жұмыс  жасауға ықпал ету үшін тренинг «Бірауыздылық» жүргізілді және оқудағы қиындықтарды және бейімделу ырғағын  

анықтау  мақсатында сауалнама алынды.  Қараша айында оқушылардың мазасыздану денгейлерін анықтау мақсатында «Кондашу әдістемесі» қолданылды, талдау жасалынып үрей деңгейі жоғары  бар оқушылармен түзету жұмыстары жасалынды.

Оқушылардың 10 сыныпқа бейімделуі жақсы денгейде өтуде, сыныптағы хал ахуал жағымды, оқушылардың өзара қарым-қатынастары жақсы денгейде,   оқушылар сыныпқа жақсы бейімделіп қоғамдық жұмыстарға тартылды.

Мектеп алды даярлық тобымен бірқатар  зерттеу жұмыстары жүргізілді мектепке психологиялық дайындығы анықталды әртүрлі  саусақ моторикасын, зейін, ойлау,қабылдау есте сақтау процестеріне диагностика жүргізілді

1. Мектепалды даярлық топ оқушыларының ата-аналарына «Баланың ұсақ және ірі моторикасын  қалай дамыту керек?»  тақырыбында ата-аналарға YouTube желісі арқылы видео материалдардың сілтемесі   жіберілді. 
2. Баланың қол моторикасын анықтау мақсатында оқушыларға Whatsapp желісі арқылы тапсырмалар берілді. Тапсырмаларды оқушылар дәптерге орындап суретке түсіріп жіберді, тапсырмалардың талдауы жүргізілді. 
3. Баланың сөйлеу, есту қабілетін дамытуға арналған ойындар мен жаттығулар  әлеуметтік желілер арқылы жіберіліп отырды. 
4. Баланың  естіп қабылдауын анықтау мақсатында оқушыларға «Графикалық диктант» тапсырмасы Whatsapp желісі арқылы жіберілді. Тапсырмаларды оқушылар дәптерге орындап суретке түсіріп жіберді, тапсырмалардың талдауы жүргізілді. 
5. Оқушылардың ойлау қабілетін  анықтау мақсатында оқушыларға Whatsapp желісі арқылы тапсырмалар берілді. Тапсырмаларды оқушылар дәптерге орындап суретке түсіріп жіберді, тапсырмалардың талдауы жүргізілді. 

Қашықтан оқыту кезінде мектеп алды даярлық тобындағы оқушылар мен ата-аналармен көбінесе ағартушылық жұмыстар жүргізілді  

Кәсіптік бағдар берудің маңызы ата-аналармен жұмыс болып табылады.  Ата-аналар, әдетте балаларының өмірі үшін олардың кәсіби жоспарларын анықтауда, мамандық таңдаудың жолдарында белсенді қатысады.Мектеп бітіруші сыныптарда ата-аналар жиналыстарына қатысып, жеке кеңестер берілді. 

1.Қараша айында оқушылардың алға қойған мақсаттарын қалай іске асыратының  анықтау мақсатында  «Сенің кәсіби ой – ниетің» атты  сауалнама жүргізілді,  сауалнаманың нәтижесі бойынша: 9 «а» - 5 оқушы; 9 «ә» -6оқушы; 9 «б» - оқушы 5 оқушы; 9 «в» - 5оқушы білім алуды колледж, КТМ жалғастыратының көрсеті.

2.Қараша айында мамандық туралы хабардылығын сауалнаманың мақсаты оқушылардың өз бойындағы басымырақ көрінген дарындылық белгісі, кемшіліктері, үлгі боларлықтай адамға тән кәсіби сипаты және болашақтағы мамандығына қоятын талаптарды сызып көрсетуге ұсынылды.

3.Желтоқсан айында табандылықты анықтау мақсатында   сауалнама жүргізілді. 

9 «а» сынып – 60 % оқушылар табандылықтын жоғары деңгейін көрсетуде, ал 20 % оқушы табандылықтың орта деңгейде екені байқалды.  Ал қалған 20% оқушыларды табандылықтың төмен деңгей бар екенін көрсетті.

9 «ә» сынып -.60 % оқушылар табандылықтын жоғары деңгейін көрсетуде, ал 20 % оқушы табандылықтың орта деңгейде екені байқалды.  Ал қалған 20% оқушыларды табандылықтың төмен деңгей бар екенін көрсетті.

9 «б» сынып – 40 % оқушылар табандылықтын жоғары деңгейін көрсетуде, ал 60 % оқушы табандылықтың орта деңгейде екені байқалды.  Табандылықтың төмен деңгейі байқалмады

9 «в» сынып- 27% оқушылар табандылықтын жоғары деңгейін көрсетуде, ал 67% оқушы табандылықтың орта деңгейде екені байқалды.  Табандылықтың 6% төмен деңгейі.

4.Желтоқсан айында Табандылықты анықтау жаттығулары және тұлғаның типтерін анықтау мақсатында Д. Голландтың тесті жүргізілді.

9 «А» сынып. 38 % әлеуметтік тип. Қоршаған орта мен байланыс орнату үшін өз алдына мақсат міндеттер қояды. Ол өзінің дағдысын дамыту үшін басқа адамдардың мінез-құлқындағы өзгерісін, білімін пайдаланады. Бұл тип қарым-қатынаста айрықша әлеуметтік ептілікті меңгеруді қажет етеді. Бұл саладағы өкіл өзінің әлеуметтілігімен, тәрбиелеуге қабілетгілігімен, адамгершілігімен, нәзіктігімен, исихологиялық көңіл-күйімен ерекше көрінеді. Проблемалы сұрақгарды шсшуде интеллектуалды ресурстарға қарағанда эмоциясына, сезіміне көп сүйенеді. Бұл типтегілерге элеуметтік және этикалық проблемаларды тапсыру құндырақ. Бұл типтегілер үшін оқу және емдеу дәрігер, мұғалім, психолог, кеңесші және т.б. Әлеуметтік тип «Ер адам » роліне жоламайды, моторлы дағдылармен механизмдермен шұғылданады. Олар ауызша сөзге өте бай, бірақ математикалық қабілеті өте төмен. Мұндай адамдар басқару саласында, өнер жэне оқыту саласында табысқа жетеді. Емдеумен айналысады, оқыту және басқа да әрекеттерді күреспен жеңіп алады.                                                      32 % Әртістік тип.  Бұл типтегілер эмоцияға, қиялға, ішкі сезімге арқа сүйенеді, өмір сүруге деген күрделі көзқарасқа ие. Шешім қабылдауда тәуелсіз.ерекше. Әртістік тип өкілдері әдетте, шығармашылық қызмет түрін қалайды: музыка, сурет, әдеби шығармашылық.

23% Іскерлік тип. Күш жігерді, ұшқыр ойлылықты, импульсті көрсетуге мүмкіндік беретін мақсаттарды таңлап, шытырман оқығаларды ұнатады. Басымдылықты, өзін айналасындағылардың   мойындағанын, жетекшілік еткенді жақсы көреді. Келесі қызмет түрлері:  сай келеді: әртіс, журналист, телеоператор, меңгеруші, директор, т.б.

8% Реалистік тип.   Қоршаған ортада физикалық және элеуметтік мақсаттар мен міндеттерді және құндылықтарды таңдайды. Ол нақты істермен және оларды пайдаланудағы құндылығымен шұғылданады: заттар, инструменттер, аңдар және машиналар. Ол абстрактілі ойлаудан, әлеуметтік қарым-қатынаста өзін алыс ұстайды. Бұл ер адам типі: асоциалды, эмоционалды тұрақты, заманына қарай бейімделе алады. Ол ұжым мүшесін немесе қатысушыны жоғары бағалайды, өзі басқарушы роліне жоламайды. Моторлық қабілеті мол, физикалык ептілігі жоғары, нақты кәсіппен айналысқанды жөн көреді. Олар мынадай мамандыққа жиі барады: техник, инженер, электрик, аграном, бағбан, жүргізуші және т.б.

9 «б» сынып – 33,3 %  әлеуметтік тип. Қоршаған орта мен байланыс орнату үшін өз алдына мақсат міндеттер қояды. Ол өзінің дағдысын дамыту үшін басқа адамдардың мінез-құлқындағы өзгерісін, білімін пайдаланады. Бұл тип қарым-қатынаста айрықша әлеуметтік ептілікті меңгеруді қажет етеді. Бұл саладағы өкіл өзінің әлеуметтілігімен, тәрбиелеуге қабілетгілігімен, адамгершілігімен, нәзіктігімен, исихологиялық көңіл-күйімен ерекше көрінеді. Проблемалы сұрақгарды шсшуде интеллектуалды ресурстарға қарағанда эмоциясына, сезіміне көп сүйенеді. Бұл типтегілерге элеуметтік және этикалық проблемаларды тапсыру құндырақ. Бұл типтегілер үшін оқу және емдеу дәрігер, мұғалім, психолог, кеңесші және т.б. Әлеуметтік тип «Ер адам » роліне жоламайды, моторлы дағдылармен механизмдермен шұғылданады. Олар ауызша сөзге өте бай, бірақ математикалық қабілеті өте төмен. Мұндай адамдар басқару саласында, өнер жэне оқыту  саласында табысқа жетеді. Емдеумен айналысады, оқыту және басқа да әрекеттерді күреспен жеңіп алады.                 

1- оқушы  16,6 %Реалистік тип.  Қоршаған ортада физикалық және элеуметтік мақсаттар мен міндеттерді және құндылықтарды таңдайды. Ол нақты істермен және оларды пайдаланудағы құндылығымен шұғылданады: заттар, инструменттер, аңдар және машиналар. Ол абстрактілі ойлаудан, әлеуметтік қарым-қатынаста өзін алыс ұстайды. Бұл ер адам типі: асоциалды, эмоционалды тұрақты, заманына қарай бейімделе алады. Ол ұжым мүшесін немесе қатысушыны жоғары бағалайды, өзі басқарушы роліне жоламайды. Моторлық қабілеті мол, физикалык ептілігі жоғары, нақты кәсіппен айналысқанды жөн көреді. Олар мынадай мамандыққа жиі барады: техник, инженер, электрик, аграном, бағбан, жүргізуші және т.б.

2-оқушы Әртістік тип.   Бұл типтегілер эмоцияға, қиялға, ішкі сезімге арқа сүйенеді, өмір сүруге деген күрделі көзқарасқа ие. Шешім қабылдауда тәуелсіз.ерекше. Әртістік тип өкілдері әдетте, шығармашылық қызмет түрін қалайды: музыка, сурет, әдеби шығармашылық.

1. Қаңтар айында  оқушылардың бейімділігің мен кәсібіи қызығушылықтарын анықтау барысында   «Мен қаладым» саралаушы –диагностикалық  сұрақнама алынды.

  9 «Ә» сынып –  30% көркем образ типі. Мұндай мамандардың қызметі түрлі бейнелеу құралдары арқылы көркем образдарды ойлап табуға, жетілдіруге, жөндеуге бағытталады. Бұл сұңғат, мүсін, сәулет өнері, әдеби редактор, режиссер, кинооператор, дизайнер, көркем шығарманы жөндеуші мамандықтарын жатқызуға болады. Мұндай мамандықтар шығармашылық жұмыстарды қажет ететіндіктен, оны меңгеру үшін соған сәйкес қабілеттер, ой-қиялының күштілігі, жаңа ерекше жағдайларда әрекет етуге дайындығы керек.

50 % оқушы деңгей басқа адамдар. Бұған көбінесе, адамдардың өзара қарым-қатынасы, олардың бір-біріне тигізетін әсеріне байланысты мамандықтар жатады. Мысалы, дәрігер, менеджер, мұғалім, психолог, әлеуметтік қызметкер, сатушы, жаттықтырушы. Бұл мамандықтарға икемделу үшін адамдармен тіл табысып үйреніп, қарым-қатынасқа бейімделу керек. Мұндай мамандықтарға кәсіби даярлау екі негізгі бөлікті біріктіреді: біріншісі - жұмысты орындау саласына байланысты (мысалы, жаттықтырушы өз спорт түрін жақсы білсе, сатушы ұсынатын тауарларының ерекшелігін), екіншісі – адамдармен тиімді іскерлік қарым – қатынас жасауға даярлау.

10% оқушы орта   табиғат. Мұндайжұмыс тірі табиғат нысандарына бағытталған. Мысалы, бұл агроном, фермер, кинолог, ветеринар, гүл өсіруші, микробиолог, ара өсіруші, орманшы, қызметтеріне байланысты. Биологиялық нысандары күрделі, стандартқа сәйкессіз өзгермелі, олармен табысты жұмыс істеу үшін ішкі сезім, қамқорлық, бастама көрсету, жеке жұмыс тән. Әдетте адамдар тірі нысандарға өзгеше қарым-қатынас көрсетеді. Кейде табиғат демалыспен байланыстырылады. Бірақ мұндай бейім түрін өзіне мамандық ету үшін бір ғана сүйіспеншілік жеткіліксіз, ол үшін өсімдіктер әлемінен және жануарлар дүниесімен үнемі әрі белсенді байланыста болу қажет.

10% оқушы орта деңгей белгі  жүйесі. Бұл мамандықтарда мәтінмен, құжаттармен, түрлі қор деректерімен, математикалық қосындылармен істелетін жұмыс басым болып келеді. Мысалы, аудармашы, программист, бухгалтер, экономист, корректор, іс-жүргізуші, эксперт-сараптамашы. Мұндай жұмыстар үшін асқан дәлдік, шыдамдылық, сараптап – саралайтын ақыл – ой қажет. Мәтіндерге, кестелерге, формула, сызба, карта, түрлі сипаттағы шартты белгілерге деген қызығушылығы болғаны жөн.

9 «Б» сынып- 36 % - оқушы орта деңгей басқа адамдар. Бұған көбінесе, адамдардың өзара қарым-қатынасы, олардың бір-біріне тигізетін әсеріне байланысты мамандықтар жатады. Мысалы, дәрігер, менеджер, мұғалім, психолог, әлеуметтік қызметкер, сатушы, жаттықтырушы. Бұл мамандықтарға икемделу үшін адамдармен тіл табысып үйреніп, қарым-қатынасқа бейімделу керек. Мұндай мамандықтарға кәсіби даярлау екі негізгі бөлікті біріктіреді: біріншісі - жұмысты орындау саласына байланысты (мысалы, жаттықтырушы өз спорт түрін жақсы білсе, сатушы ұсынатын тауарларының ерекшелігін), екіншісі – адамдармен тиімді іскерлік қарым – қатынас жасауға даярлау.

18 % оқушы орта деңгей белгі  жүйесі. Бұл мамандықтарда мәтінмен, құжаттармен, түрлі қор деректерімен, математикалық қосындылармен істелетін жұмыс басым болып келеді. Мысалы, аудармашы, программист, бухгалтер, экономист, корректор, іс-жүргізуші, эксперт-

сараптамашы. Мұндай жұмыстар үшін асқан дәлдік, шыдамдылық, сараптап - саралайтын ақыл – ой қажет. Мәтіндерге, кестелерге, формула, сызба, карта, түрлі сипаттағы шартты белгілерге деген қызығушылығы болғаны жөн.

18 % көркем образ типі. Мұндай мамандардың қызметі түрлі бейнелеу құралдары арқылы көркем образдарды ойлап табуға, жетілдіруге, жөндеуге бағытталады. Бұл сұңғат, мүсін, сәулет өнері, әдеби редактор, режиссер, кинооператор, дизайнер, көркем шығарманы жөндеуші мамандықтарын жатқызуға болады. Мұндай мамандықтар шығармашылық жұмыстарды қажет ететіндіктен, оны меңгеру үшін соған сәйкес қабілеттер, ой-қиялының күштілігі, жаңа ерекше жағдайларда әрекет етуге дайындығы керек.

18%техника. Бұл мамандықтар: техникалық тетіктерді қайта жөндеу мен қызмет көрсетуге байланысты жүргізуші, ұшқыш, поезд машинисті, компьютер жүйесіне қызмет көрсететін маман, инженер-технолог және т.б. Сонымен қатар, бұл мамандықтар тобына «жұмысшы» деп аталатын балқытушы, дәнекерлеуші, станокшы, краншы және т.б. жатады. Мұндай мамандар негізінен пайдалы қазбаларды қазу мен өңдеу, металлургия, машина жасау, көлік құрылыста жұмыс істеу үшін өнеркәсіптің түрлі салаларында қажет. Осы типтес мамандық салаларына табысқа жету үшін техникалық ақыл-ой, дәлдік, нақты әрекеттерге деген бейімділік керек

10 % Оқушы табиғат – 4 оқушы. Мұндайжұмыс тірі табиғат нысандарына бағытталған. Мысалы, бұл агроном, фермер, кинолог, ветеринар, гүл өсіруші, микробиолог, ара өсіруші, орманшы, қызметтеріне байланысты. Биологиялық нысандары күрделі, стандартқа сәйкессіз өзгермелі, олармен табысты жұмыс істеу үшін ішкі сезім, қамқорлық, бастама көрсету, жеке жұмыс тән. Әдетте адамдар тірі нысандарға өзгеше қарым-қатынас көрсетеді. Кейде табиғат демалыспен байланыстырылады. Бірақ мұндай бейім түрін өзіне мамандық ету үшін бір ғана сүйіспеншілік жеткіліксіз, ол үшін өсімдіктер әлемінен және жануарлар дүниесімен үнемі әрі белсенді байланыста болу қажет.

9 «А» сынып- Оқушы табиғат – 4 оқушы. Мұндайжұмыс тірі табиғат нысандарына бағытталған. Мысалы, бұл агроном, фермер, кинолог, ветеринар, гүл өсіруші, микробиолог, ара өсіруші, орманшы, қызметтеріне байланысты. Биологиялық нысандары күрделі, стандартқа сәйкессіз өзгермелі, олармен табысты жұмыс істеу үшін ішкі сезім, қамқорлық, бастама көрсету, жеке жұмыс тән. Әдетте адамдар тірі нысандарға өзгеше қарым-қатынас көрсетеді. Кейде табиғат демалыспен байланыстырылады. Бірақ мұндай бейім түрін өзіне мамандық ету үшін бір ғана сүйіспеншілік жеткіліксіз, ол үшін өсімдіктер әлемінен және жануарлар дүниесімен үнемі әрі белсенді байланыста болу қажет.

1 оқушы- техника. Бұл мамандықтар: техникалық тетіктерді қайта жөндеу мен қызмет көрсетуге байланысты жүргізуші, ұшқыш, поезд машинисті, компьютер жүйесіне қызмет көрсететін маман, инженер-технолог және т.б. Сонымен қатар, бұл мамандықтар тобына «жұмысшы» деп аталатын балқытушы, дәнекерлеуші, станокшы, краншы және т.б. жатады. Мұндай мамандар негізінен пайдалы қазбаларды қазу мен өңдеу, металлургия, машина жасау, көлік құрылыста жұмыс істеу үшін өнеркәсіптің түрлі салаларында қажет. Осы типтес мамандық салаларына табысқа жету үшін техникалық ақыл-ой, дәлдік, нақты әрекеттерге деген бейімділік керек.

2- оқушы адам белгі   жүйесі. Бұл мамандықтарда мәтінмен, құжаттармен, түрлі қор деректерімен, математикалық қосындылармен істелетін жұмыс басым болып келеді. Мысалы, аудармашы, программист, бухгалтер, экономист, корректор, іс-жүргізуші, эксперт-сараптамашы. Мұндай жұмыстар үшін асқан дәлдік, шыдамдылық, сараптап - саралайтын ақыл – ой қажет. Мәтіндерге, кестелерге, формула, сызба, карта, түрлі сипаттағы шартты белгілерге деген қызығушылығы болғаны жөн.

2 - оқушы көркем образ. Мұндай мамандардың қызметі түрлі бейнелеу құралдары арқылы көркем образдарды ойлап табуға, жетілдіруге, жөндеуге бағытталады. Бұл сұңғат, мүсін, сәулет өнері, әдеби редактор, режиссер, кинооператор, дизайнер, көркем шығарманы жөндеуші мамандықтарын жатқызуға болады. Мұндай мамандықтар шығармашылық жұмыстарды қажет ететіндіктен, оны меңгеру үшін соған сәйкес қабілеттер, ой-қиялының күштілігі, жаңа ерекше жағдайларда әрекет етуге дайындығы керек

7 - оқушы аралас белгіні таңдапты

9 «В» сынып- Оқушы табиғат – 3 оқушы. Мұндайжұмыс тірі табиғат нысандарына бағытталған. Мысалы, бұл агроном, фермер, кинолог, ветеринар, гүл өсіруші, микробиолог, ара өсіруші, орманшы, қызметтеріне байланысты. Биологиялық нысандары күрделі, стандартқа сәйкессіз өзгермелі, олармен табысты жұмыс істеу үшін ішкі сезім, қамқорлық, бастама көрсету, жеке жұмыс тән. Әдетте адамдар тірі нысандарға өзгеше қарым-қатынас көрсетеді. Кейде табиғат демалыспен байланыстырылады. Бірақ мұндай бейім түрін өзіне мамандық ету үшін бір ғана сүйіспеншілік жеткіліксіз, ол үшін өсімдіктер әлемінен және жануарлар дүниесімен үнемі әрі белсенді байланыста болу қажет.

1 оқушы- техника. Бұл мамандықтар: техникалық тетіктерді қайта жөндеу мен қызмет көрсетуге байланысты жүргізуші, ұшқыш, поезд машинисті, компьютер жүйесіне қызмет көрсететін маман, инженер-технолог және т.б. Сонымен қатар, бұл мамандықтар тобына «жұмысшы» деп аталатын балқытушы, дәнекерлеуші, станокшы, краншы және т.б. жатады. Мұндай мамандар негізінен пайдалы қазбаларды қазу мен өңдеу, металлургия, машина жасау, көлік құрылыста жұмыс істеу үшін өнеркәсіптің түрлі салаларында қажет. Осы типтес мамандық салаларына табысқа жету үшін техникалық ақыл-ой, дәлдік, нақты әрекеттерге деген бейімділік керек.

2- оқушы айқын, 3 оқушы орта деңге адамның өзі. Бұл мамандықтар адамның өзін-өзі жетілдіруге негізделгендіктен, жалақыны жұмыс нәтижесіне байланысты алады. Мұндай мамандықтар көп емес, бірақ олардың жұмысы көпшіліктің алдында. Мәселен, спортсмендер, каскадерлер, кино және театр актерлері, әншілер, фотомодельдер, цирк әртістері. Бұл мамандық түрлері бойынша жетістікке жету үшін адам табиғатынан зейінді, қабілетті, көпшіліктің алдында өзін көрсетуге талаптануы мен соған дайын болуы, өзін-өзі дамытуға, жетілдіруге ұмтылуы, ішкі және сыртқы кедергілерді жеңе білуі шарт.

3- оқушы айқын, 1 оқушы айқын емес адам белгі  жүйесі. Бұл мамандықтарда мәтінмен, құжаттармен, түрлі қор деректерімен, математикалық қосындылармен істелетін жұмыс басым болып келеді. Мысалы, аудармашы, программист, бухгалтер, экономист, корректор, іс-жүргізуші, эксперт-сараптамашы. Мұндай жұмыстар үшін асқан дәлдік, шыдамдылық, сараптап - саралайтын ақыл – ой қажет. Мәтіндерге, кестелерге, формула, сызба, карта, түрлі сипаттағы шартты белгілерге деген қызығушылығы болғаны жөн.

3 - оқушы көркем образ. Мұндай мамандардың қызметі түрлі бейнелеу құралдары арқылы көркем образдарды ойлап табуға, жетілдіруге, жөндеуге бағытталады. Бұл сұңғат, мүсін, сәулет өнері, әдеби редактор, режиссер, кинооператор, дизайнер, көркем шығарманы жөндеуші мамандықтарын жатқызуға болады. Мұндай мамандықтар шығармашылық жұмыстарды қажет ететіндіктен, оны меңгеру үшін соған сәйкес қабілеттер, ой-қиялының күштілігі, жаңа ерекше жағдайларда әрекет етуге дайындығы керек

7.Ақпан айында  тұлғаның қызығушылын, қабілетін айқындау мақсатында  "Қызығушылықтар картасы" жүргізілді.

9 «а» сынып- 65% оқушыларда қызығушылығы  айқын  және өте айқын екені байқалды және  өздерінің тандаған пәніне  сәйкес келетіні анықталды.

9 «ә» сынып - 53% оқушыларда қызығушылығы  айқын  және өте айқын екені байқалды және  өздерінің тандаған пәніне  сәйкес келетіні анықталды.

9 «б» сынып- 57% оқушыларда қызығушылығы  айқын  және өте айқын екені байқалды және  өздерінің тандаған пәніне  сәйкес келетіні анықталды.

9 «в» сынып- 80%оқушыларда қызығушылығы  айқын  және өте айқын екені байқалды және  өздерінің тандаған пәніне  сәйкес келетіні анықталды.

8. Наурыз айында оқушылардың кәсіби қызметке деген ынтасын анықтау мақсатында  «Кәсіби ынталану» сұрақнама жүргізілді.

9. Сәуір айында оқушылардың алға қойған мақсаттарын қалай іске асыратының   анықтау мақсатында  «Сенің кәсіби ой – ниетің» атты  сауалнама жүргізілді,  сауалнаманың нәтижесі бойынша: 9 «а» - 5 оқушы; 9 «ә» -6оқушы; 9 «б» - оқушы 5 оқушы; 9 «в» - 5оқушы білім алуды колледж, КТМ жалғастыратының көрсеті.

Кәсіптік бағдар бойынша жұмысты қорытындылай келе:

1. Кәсіби бағыт-бағдар бойынша психологиялық қызметінің жоспары жеткілікті деңгейде жүзеге асырылды.  

2. Мектеп жұмысының назарына қазіргі қоғамның экономиканың қажеттіліктерін ескере отырып, оқушылардың  кәсіптік бағыттылығын жүргізу.

Ұсыныстар: Сынып жетекшісіне  мектеп бітіруші оқушыларды жаңа мамандықтармен таныстыру

мамандықты таңдауда оқушыларға кеңес беріп көмектесу. 

оқушыларды белгілі мамандықты таңдауға даярлау .

мамандықтардың сан алуан түрлері бар болғандықтан,  әр адамның өзінің қабілетіне не тілегіне қарай таңдалу керектігін түсіндіру.

белгілі бір мамандық иесі болу әр қалыпты тұлғаның өмір жолының басты мәні, мағынасы екенін   айтып отыру. 

Жоспар бойынша жыл бойы құқық бұзылушылық, суицидалды синдромның алдын-алу жұмыстары жүргізілді,  Жасөспірімдер арасындағы зорлық –зомбылықтың пен жыныстық жәбірлеудің және өзіне-өзі қол жұмсаудың  алдын-алу мақсатында мектепішілік «сенім телефоны», «сенім жәшігі» жұмыс атқарды. Оқушылармен жұмыс WhatsApp YouTube әлеуметтік желілері арқылы жүргізілді. Атап айтсақ :«Ұялы телефонды дұрыс пайдалану ережелері» ; «Буллинг дегеніміз не? »; «ЖИТС - туралы не білесің?»; "Зиянды әдеттер"; «Балалардың интернетке тәуелділігі жаңа дерт»; «Балалардың құқықтары мен міндеттері»; "Жасөспірімге оқуға деген ынтаны арттыруға қалай көмектесуге болады» атты тақырыптарында презентация бейнероликтер жіберілді.

І –ІІ тоқсанда қыздармен және ұлдармен жеке, жас ерекшеліктері, салауатты өмір салты туралы  ФЗОЖ кабинетінің медбикесі және педагог-психологпен  әңгімелесу өткіздік.

WhatsAp әлеуметтік желілері арқылы 7-11сынып қыздарынан құрылған «Гүлзар» тобымен жұмыс жыл бойы жүргізілді «Өзіңе сенімді бол!»; «Өз көңіл –күйінізді қалай басқаруға болады»; «Барлық эмоциялар манызды» (ZOOM демонстрация психологиялық сағат), «Жасөспірім қыздардың гигиенасы»;  «Өмір тамаша»; бейнеролик

Мектебіміздің түлегі болатын 11 сынып оқушыларымен ҰБТ- ге психологиялық дайындау мақсатыңда "Түлектер" атты бағдарламасы арқылы жүзеге асырылды. Жылдың басынан бастап балалардың жүйке төзімділігін, моральды тұрақтылығын, адам бойындағы түрлі негативті мінез-құлық типін басу жөнінде ұсынымдар берілді. Оқушылардың өзіне сенімділігін артыру мақсатында әр апта сайын әр түрлі тренинг, әнгімелесу, жаттығулар WhatsAp әлеуметтік желілері өткізілді. ҰБТ-ға дайындалуға байланысты бірқатар кенестер берілді.. Емтиханда кездесетін қиындықтардың алдын -алу жою және дайындық барысында оқыған мәліметтерді есте сақтаудың тиімді жолдары, ауыса білу ептілігі  жайлы жаднама таратылды. 11 сынып оқушыларының ата - аналары ҰБТ- ге дайындалу үшін көмек көрсету жөнінде психологиялық ұсыныстармен және сауалнамалардың нәтижелері бойынша жеке ата - аналармен, оқушыларға бірқатар кеңестер берілді.

Ата-аналармен жұмыс көбінесе ағартушылық бағытта және ІV- тоқсанда WhatsApp YouTube әлеуметтік желілері арқылы жүргізілді. Қыркүйек айында жетім, девиантты, сәтсіз отбасындағы оқушылардың ата-аналарыңа "Балалардың жасерекшеліктері";  «Отбасында сенімді тұлға қалыптастырудағы ата-ананың рөлі» ; « Пандемияға қарсы оқушылардың мазасыздану деңгейінің алдын-алуға арналған онлайн»; «Буллинг дегеніміз не? »; «Тұрмыстық зорлық-зомбылықтың баланың психологиясына әсері»; «Баланың мектепке оралуы кезінде психикалық денсаулықты қолдау»; «Балалардың интернетке тәуелділігі жаңа дерт»; «Баланың сәтті білім алуы кепілі ретінде оқу мотивациясын қалыптастыру»; «Балалардың құқықтары мен ата-аналардың міндеттері»; "Баланың оқуға деген қызығушылығын қалай қалыптастыруға және қолдауға болады»; «Есірткісіз өмір - балалар болашағы»; "Жасөспірімге оқуға деген ынтаны арттыруға қалай көмектесуге болады»; «Балаға үйде оқуға көмектесу үшін ата-анаға психологиялық кеңес беру» ; «Кибербулинг дегеніміз не ?»; «Үйде де, білім алуға болады»; Мектепішілік ата-аналар жиналысы «Кибербуллинг»     атты тақырыптарда презентациялар жіберіліп талдаулар жасалында.             

1,5 сыныптағы оқушылардың ата-аналарына мектепке бейімделу ырғағы жайлы, ал 9,11 сынып оқушылардың ата-аналарына мемлекеттік емтихандарға дайындық туралы және болашақ мамандық таңдауға баяндама оқытылып ата-аналарға кеңестер берілді. 

Мектебіміздің педагогикалық ұжымымен жоспар бойынша педагогикалық кеңесте  «Қашықтықтан оқу барысында мұғалімдердің эмоционалды күйіну синдромының алдын-алу бойынша ұсыныстар», әдістемелік кеңесте  қазан айында «Жаңартылған  білім беру жағдайында психологиялық қызметінің педагогтармен жұмыс жүргізу аспектілері»,  ал қаңтар айында ««Қашықтықтан оқу барысында мұғалімдердің эмоционалды күйіну синдромының алдын-алу бойынша ұсыныстар» ; «Қашықтықтан оқыту жағдайында 5 сынып оқушыларының орта буынға жағымды бейімделуі бойынша мұғалімдерге психологиялық кеңес беру»

Салыстырмалы мониторингтен 2020-2021 жылы педагогикалық ұжымның психологиялық ахуалы төмендегені байқалды.

 Әдістемелік кеңесте  қазан айында «Жаңартылған  білім беру жағдайында психологиялық қызметінің педагогтармен жұмыс жүргізу аспектілері»,  ал қаңтар айында «Жаңартылған білім беру  жағдайында  мектеп оқушыларын психологиялық –педагогикалық сүйемелдеу»

Педагогикалық кеңесте  «Қашықтықтан оқу барысында мұғалімдердің эмоционалды күйіну синдромының алдын-алу бойынша ұсыныстар» презентация;  «Қашықтықтан оқыту жағдайында 5 сынып оқушыларының орта буынға жағымды бейімделуі бойынша мұғалімдерге психологиялық кеңес беру» презентация (ZOOM демонстрация); "Орта буынға бейімделу", «Кәсіби анықталу» баяндамалар оқылып педагогтерге кеңестер берілді. Жас мамандармен  жұмыс та назарсыз қалмады. Мектепте 15 жас маман бар,   оларға психологиялық қолдау көрсету үшін   арнайы жұмыс жоспарын құрып жыл бойы жас мамандарға психологиялық жетекшілік еттік. Қаңтар айында жас мамандармен педагогикалық жағдаяттарды талқылау. Кеңес беру. Презентация          (ZOOM демонстрация) арқылы жүргізілді, ақпан айында жас мамандардың сабақтарына қатысып кеңестер берілді, наурыз айында «Жас маман-алға бас қадам» тренинг элементтері қолданылған жаттығулар кешені өткізілді

   Қорытынды: Талдау қорытындысы бойынша 20-2020 оқу жылында  мектептегі   психологиялық қызметтің алдына қойған   мақсатын   қанағаттандыру  осы бес   бағыт психологиялық диагностика, психологиялық кеңес беру, психологиялық түзету және дамыту, психологиялық ағарту, психологиялық алдын-алу   арқылы жүзеге асырылды. Сонымен қатар, үйде оқытылатын және құқық бұзушылықтың алдын-алу жұмыстарды күшейту керек деп санаймыз. Ал, бірінші және бесінші сынып оқушыларының талдауы кестеде толық көрсетілді. Оқушылардың мектепке «жоғары» бейімделу деңгейі басым болғандықтан психологиялық қызметінің бұл атқарған жұмысы сәтті деп санауға болады. Жаңа оқу жылында  мақсат пен міндеттерді негізге ала  отырып,  2021-2022 оқу жылына жұмыс жоспары құрылып, түзету бағыттағы жұмыс түрлеріне көп назар аудару керек. Қорытындылай келе, психологиялық қызметтің мақсаттары мен міндеттерін келесі оқу жылына қалдыруды жөн деп санадық. 

Ұсыныс: Талдау қорытындысын негізге ала отырып, келесі 2020-2021 оқу жылының жылдық жоспарына  «Буллинг, Кибербуллинг» әдістемелік кеңесте, «Темпераменттің оқу процесіне әсері»», сұрағын және мектепшілік ата-аналар жиналысында «Мектепішілік ата-аналар жиналысы «Бала неге өмір сүргісі келмейді»» сұрағын қарастыруды ұсынамыз.

• Мақсаты:  Мектепте білім беру мазмұны мен әдістерін жаңартуда, оқушылардың тұлғалық дамуына және  мұғалімдердің кәсіби өсуіне психологиялық тұрғыда демеу  көрсету
• Міндеттері:  
• Психологиялық денсаулықтың  нығаюына қатер тигізетін салдарды анықтау 
•  Балалардың жеке тұлға ретінде қалыптасып, оқуда жетістіктерге жетуіне психологиялық - педагогикалық көмек көрсету (баламен жеке жұмыс, қабілеттілігін анықтау, ауытқудың себептерін анықтап және оларды психологиялық - педагогикалық түзету); 
• Баланың қызығушылығын және оның жан-жақты үйлесімді дамуының міндетін басқара отырып,  психо-педагогикалық сүйемелдеуді жүзеге асыру.
• Психологиялық  тұрғыда баланың даралық, танымдық мүмкіндіктерінің кенейуіне көмек көрсету 
• Педагогикалық ұжымдағы психологиялық климатты жандандыруға ықпал ету 
• Ата-аналар мен педагоготарға психологиялық ағартушылық жұмыс жүргізу 

• Күтілетін нәтиже:
• Оқушылардың мектеппен байланысты үрейлерін басу
• Мектепке бейімделуінің қиындықсыз өтуі
• Оқушылардың өзін-өзі дұрыс бағалауын , өмірлік белсенділігі мен танымдық аясының  көтерілуіне, сенімділігінің артыруына психологиялық тұрғыда ат салысу
• Балаларды тәрбиелеуде ата-аналардың психологиялық –педагогикалық құзыреттілігін  көтеру .